Czy pomysł wybicia bilionowej monety jest absurdem?

Bo oczywiście już niektórzy zaczeli tak mówić – że demokratom w USA odp*oliło i że to tylko “komuchy” mogły wpaść na taki pomysł.
Ale może przed wydaniem “opinii” warto najpierw sie oświecić i dowiedziec, skąd się w ogóle wziął taki koncept?

***************
Reprezentantka amerykańskich Demokratów Rashida Tlaib wystąpiła z pomysłem sfinansowania wydatków na odbudowę ekonomiczną Stanów Zjednoczonych po pandemii za pomocą… wybijania platynowych monet bilion-dolarowych (1 i dwanaście zer albo 56 015 sasinów).
Skąd pomysł z wybijaniem monet? Przecież jak już tworzymy pieniądze z niczego to drukowanie zwykłych banknotów miałoby więcej sensu i byłoby tańsze, prawda?
USA nie mogą jednak tak zrobić bez zmiany przepisów i bez naruszenia neoliberalnego status quo.

W turbo uproszczeniu: w większości państw kapitalistycznych monopol na dosłowne drukowanie banknotów ma bank centralny, który jest w dużej mierze niezależny od rządu.
W ramach dość skomplikowanej procedury – którą tu podaję w telegraficznym skrócie – wydrukowane banknoty najczęściej trafiają do banków w postaci rezerw. Istnienie rezerw ma umożliwiać bankom udzielanie kredytów. Kredyty potem zmieniają się w depozyty i dalej krążą po gospodarce (a część w nich wraca do państwa w postaci wpływów podatkowych). Coś na kształt półotwartego obiegu wody w ekosystemie.

To neoliberalne rozwiązanie ma powstrzymywać władzę ustawodawczą przed wpuszczaniem zbyt wielu pieniędzy do obiegu za jednym zamachem. W teorii ilość pieniędzy w gospodarce ma zatem rosnąć zgodnie z wytycznymi banku centralnego i potrzebami sektora prywatnego (jak sektor prywatny widzi, że jest czas, żeby inwestować, to zaciąga więcej pożyczek itd.). Wydatki państwa powinny się więc dostosować do nastroju prywatnych przedsiębiorstw.

W tym systemie państwo, żeby dokonać wydatków z budżetu zgodnie z prawem, państwo powinno na każdy wydatek znaleźć najpierw środki. Może to zrobić na dwa główne sposoby:
a) wpływami z podatków, lub
b) długiem (czyli wypuszczaniem oprocentowanych obligacji, które potem kupi ktoś z sektora prywatnego).

Stany Zjednoczone, podobnie jak Polska, mają limit zadłużenia. I kiedy w 2011 roku zbliżały się do sufitu zadłużenia, wtedy pomysł wybijania monet o zawrotnych nominałach pojawił się poraz pierwszy, jako sposób na obejście ustawowych ograniczeń.
Bank Rezerwy Federalnej (amerykański bank centralny) ma wprawdzie monopol na drukowanie banknotów, ale… Departament Skarbu (odpowiednik Ministerstwa Finansów) posiada prerogatywę do wybijania monet o ustalonych przez siebie nominałach (bo USA są dziwnym państwem, z rozwiązaniami prawnymi, które leżały za kanapą od czasów wojny o niepodległość w XVIII wieku).
Powstał więc pomysł, żeby Departament Skarbu wziął z Fortu Knox kawałek platyny o wartości 1500 dolarów i wybił z niego monetę nominale 1 bilion dolarów. W ten sposób amerykański budżet byłby bogatszy bez zadłużenia i bez podatków. Potem tę monetę wymieni się na banknoty w banku centralnym. I tak znalazłyby się pieniądze na wypłaty świadczeń obywatelom (dokładnie – 2000 dolarów miesięcznie w trakcie trwania pandemii i 1000 dolarów miesięcznie przez rok po jej zakończeniu).

To jest tak zwana monetyzacja i pewnie śmierdzi wam na kilometr hiperinflacją.
Otóż, nie do końca. Bo Stany Zjednoczone i inne państwa już robią coś bardzo podobnego od lat i nie powoduje to hiperinflacji.
Sęk w tym, że robią to całkowicie na okrętkę za pomocą narzędzia zwanego “Luzowaniem ilościowym” (Quantitative easing).
Pamiętacie te obligacje, o których wspomniałem wyżej? Bank centralny nie może kupować obligacji bezpośrednio od państwa, bo w ten sposób państwo finansowałoby się samo i cały pomysł oddzielenia bankowości centralnej od rządu poszedłby się… bujać.

Ale banki centralne mają z reguły możliwość kupowania obligacji posiadanych przez prywatne podmioty (najczęściej banki). Obligacje to w pewnym sensie zamrożone pieniądze, więc jeżeli taki Goldman Sachs kupi obligacje skarbu państwa, to w razie potrzeby bank centralny może może odkupić te obligacje od Goldmana i w zamian za to dostarczyć bankowi komercyjnemu rezerw (czyli “rozmrożonych” pieniędzy, które już nie przynoszą odsetek, ale za to można za ich pomocą udzielać pożyczek).
I wtedy jak FED (czyli państwo) kupi od prywatnej firmy obligacje skarbu (czyli państwa), to te obligacje są niszczone i umarzane, i wszyscy są zadowoleni… a nie czekajcie… wtedy FED staje się posiadaczem obligacji, pobiera odsetki od państwa, a potem nadwyżkę zysków oddaje skarbowi państwa.
Bo oczywiście że w neoliberalnym ustroju nie obeszłoby się od absurdalnych fikołków księgowych.

No dobra, to co powinniśmy uważać o pomyśle wybijania monet zamiast emisji obligacji? Gorzej? Lepiej? Tak samo?
Oczywiście, dokonywanie wydatków deficytowych za pomocą tworzenia pieniędzy niepokrytych podatkami i długiem może w pewnych sytuacjach prowadzić do inflacji (np. kiedy bezrobocie jest bardzo niskie i gospodarka działa na pełnych obrotach) i trzeba liczyć na wstrzemięźliwość i racjonalność ustawodawcy w tym zakresie. A z tym bywa różnie.

Ale monetyzacja ma jedną niewątpliwą przewagę nad emisją obligacji. Na całym procesie nie korzystają nieproporcjonalnie najbogatsi. Bo widzicie, obligacje w praktyce trafiają najczęściej do firm i instytucji finansowych, więc to one najbardziej korzystają na tym, że państwo obiecuje wypłacać od odsetki od swojego zadłużenia. Z kolei wiele wskazuje na to, że luzowanie ilościowe może prowadzić do baniek inwestycyjnych na Wall Street zamiast do inwestowania pieniędzy w realną gospodarkę. Za to w przypadku “tworzenia” pieniędzy trafiających bezpośrednio na Main Street (do zwykłych obywateli, małych przedsiębiorstw itd.) te pieniądze muszą dopiero – w ramach konsumpcji i inwestycji – trafić z rąk zwykłych ludzi do wielkich firm.
To daje mniej zamożnym silniejszą pozycję negocjacyjną niż w sytuacji, gdy państwo kieruje pieniądze najpierw do najbogatszych (i do tego płaci im odsetki za fatygę), licząc że część tego bogactwa łaskawie “skapnie” do zwykłych ludzi.
Z drugiej strony wyobraźcie sobie, gdyby ktoś taką monetę zgubił. Trochę byłby przypał.

Cytat z Michała Ziemskiego